DARIO FO
GLI ARCANGELI NON GIOCANO A FLIPPER (1959)
ENGELEN GOKKEN NIET
Vertaling: Frans Roth
Bewerking: Wim Meuwissen en Marja Vinkenburg.
Dit is de eerste komedie van Dario Fo die tot dan vooral sketches schreef. De aanleiding was een novelle van Frassinetti, waar het om een foute registratie in het bevolkingsregister gaat. In Fo’s stuk is dat maar een van de vele motieven. Het gaat hier vooral om het feit hoe twee goedmoedige mensen uit de onderklasse de speelbal van verwikkeling kunnen worden.
Eerste opvoering in het theater Odeon in Milaan 1959
Opvoering van deze vertaling door de 3e jaars studenten van de acteursopleiding (HKU) in Utrecht, onder leiding van Wim Meuwissen en Marja Vinkenburg op 15 december 2004
Personen:
- De Lange of de Slome.
- Eerste vriend / Ambtenaar / Hondenvanger / Carabiniere / Deelnemer aan de inwijdingsceremonie.
- Tweede vriend / Ambtenaar / Directeur van het Hondenasiel / Burgemeester
- Derde vriend / Ober / Brigadier / Goochelaar / Ceremoniemeester
- Banketbakker / Pope / Heer aan het loket / Commissaris / Minister
- Vierde vriend / Ambtenaar / Oppasser / Stationschef / Deelnemer aan de inwijdingsceremonie
- Vijfde vriend / Dokter / Ambtenaar / Hoofdconducteur
- Zesde vriend / Ambtenaar / Carabiniere die bij de inwijding een onderscheiding krijgt
- Het Blondje (Angela)
- Eerste vriendin / Dame aan het loket / Dame die deelneemt aan de inwijdingsceremonie.
- Tweede vriendin / Tweede dame aan het loket /Dame die deelneemt aan de inwijdingsceremonie.
EERSTE BEDRIJF
Eerste tafereel
Het doek gaat op en op het lege toneel ( alleen een horizondoek) verschijnen een aantal jonge mannen, die identiek gekleed zijn: zwarte broek, bretels, wit hemd. Zij lopen op de maat van de muziek naar voren en zingen lied I.(zie bijlage)
Tijdens het lied schuift er achter de groep die op het proscenium staat een schutting langs.
Aan het eind van het lied laat een van de jonge mannen, de slome, zich vallen, zo stijf als een plank. De twee links van hem pakken hem onder de oksels, een derde tilt hem op bij zijn benen. Twee anderen gaan rechts af.
De Lange : Okay, jongens. Daar gaat ie dan! hij laat zich languit vallen Ik ga dood op de middenstip.
De eerste : Shit..Die gozer is hartstikke zwaar.
De derde : Je tilt je eigen een breuk.
De tweede : grinnikend Dood gewicht!
De eerste : Hij speelt het ook veels te vet.
De derde : Je mot voor zieke spelen, dombo, niet voor lijk.
Lange : Maar hoe dan?
De derde : Nou gewoon. Niet zo stijf. Een beetje meegeven.
Lange : Zo ? maakt hoepel met de buik omhoog
De vierde : Wat is dat nou weer? Constipatie? Hup, buik in! hij geeft een klap met de zijkant van de hand
Lange : Au! Je houdt je handen thuis, ja. hij ligt op de grond Jullie kunnen de pot op.. Ik kap ermee. Geef mijn rol maar aan een ander.
De eerste : Horen jullie dat? Meneer geeft zijn rol terug.. En straks draaien wij met z’n allen de bak in.
De tweede : Omdat we er tegen zijn dat ie zonder één cent op zak (te makke) in het huwelijksbootje stapt.
De eerste : We krijgen stank voor dank.
De derde : Had je dan iets anders verwacht. Van die ongebakken deegsliert. Je kent hem toch..
De tweede : We versieren een dijk van een wijf voor hem. Zulke tieten. Goed in de slappe was. geldgebaar Honderd procent maagd. Twintig jaar garantie. laat papier zien aan vierde Hier staat de houdbaarheidsdatum.
De vierde : alsof hij een huwelijksadvertentie voorleest Eigen woning, van onbesproken levenswandel .. We zorgen zelfs nog voor een riante bruidsschat. En nu vertikt meneer het om voor zieke te spelen. Je zou hem toch zo achter het behang plakken!
De derde : Ik zou me dood schamen, als ik jou was..
Lange : Dat doe ik ook, dat doe ik ook. Jullie staan dag en nacht voor me klaar. En in plaats dat ik… Ik kan mezelf wel in mijn gezicht spugen. hij spuugt een van zijn vrienden in het gezicht. Zie je wel, zelfs dat lukt niet.
De eerste : Hé, ben je nou helemaal van de pot gerukt!. Hij heeft al niet van die beste ogen. hij wist het slachtoffer de ogen uit
De schutting schuift weg en we zien het inwendige van een banketbakkers-zaak.
De tweede : En nou verder geen gezeik. Spring maar op mijn rug.
Lange : OK. gaat achter zijn vriend staan en slaat zijn armen om zijn nek
De tweede : Op mijn rug, zei ik.
Lange : Daar zit ik al. Kan ik er wat aan doen dat jij zo klein bent uitgevallen.
De tweede : Zal ik jou ‘s wat vertellen? Je kan me rug op..
De eerste : Grienen, jij!
Lange : Hij jammert Au, au, au.
De tweede neemt hem op de schouders, terwijl de derde en de vierde zijn benen vastpakken en hem de banketbakkerszaak binnen dragen. De banketbakker komt hun ongerust tegemoet.
Patissier : Wat is er gebeurd?
De derde : Wilt u als de bliksem de toonbank vrijmaken. Dit is een spoedgeval.
De eerste : Vooruit, suikerspin! Laat effe je handen wapperen.
De patissier geholpen door de vrienden maakt de toonbank leeg en de Lange wordt er op gelegd. Daarna verlaat de vijfde vriend het toneel.
Patissier : Een ongeluk? Is hij onder een auto gekomen?
De tweede : Was het maar waar. Dan was de ellende nog te overzien geweest. Twee gebroken benen, drie weken in het gips, maar dan heb je het ook wel gehad.
Patissier : En nu?
De derde : En nu? Heb jij stront in je ogen? Zie je niet dat ie op sterven na dood is. De Lange kermt
Patissier : En jullie willen hem hier laten dood gaan,… in mijn winkel? Tussen de tompoezen? De vierde vriend pakt een gebakje.
De tweede : Oh. Je had liever dat ie op straat crepeert? Geen greintje geweten , hè? Tegen Lange Hup, grienen! Hij doet dat zeer overdreven.
Patissier : pakt het taartje dat de vierde vriend net in zijn mond wilde steken Waarom halen jullie er geen dokter bij? De Lange kermt
De derde : Hé. Dat is een goeie. Daar waren we nog niet op gekomen. Heb jij telefoon hier?
Patissier : reikt de telefoon aan Misschien kunnen jullie het best meteen een ziekenauto bestellen. pakt telefoonboek Ik zoek het nummer wel even op.
De eerste : Niet nodig. Ik ken het uit mijn hoofd.
Patissier : wijst op de Lange Wat scheelt hem? De Lange kermt
De vierde : Voedselvergiftiging, denk ik.
Nu komt de vijfde vriend op en introduceert de vierde met een dokterskoffertje.
Vijfde : Deze kant uit, dokter…Ook toevallig dat u net langs kwam. Een geluk bij een ongeluk. Opzij, mensen!
Dokter : Een stoel graag. ze geven elkaar de opdracht door
De tweede : Stoel.
De derde : Stoel
De vierde : Stoel.
De vijfde : Stoel.
Patissier : Stoel.
Vanuit de coulissen worden stoelen het toneel op gebracht. Ze vormen een lopende band en geven elkaar de stoelen door maar dat gebeurt zo hektisch dat de zes stoelen uiteindelijk weer op hun uitgangspunt terugkomen zonder dat iemand kan gaan zitten.
Dokter : Hoe voelt u zich, jonge man?
De Lange : vraagt hem van zijn kant Hoe moet ik mij voelen, dokter?
Dokter : Weet ik veel. fluistert Dat moet jij me toch vertellen, oen!
De Lange : En jullie zeiden dat ik alleen maar hoefde te jengelen. Au, au,!
Dokter : geeft hem een klap in het gezicht) Sssst!
De Lange : Au, au, au.
Patissier : komt vanachter de toonbank vandaan en schuift de vrienden opzij Wat mankeert hem, dokter?
Dokter : voelt de pols van de Lange Dat hij nog leeft überhaupt! Hij heeft totaal geen polsslag meer. dwingt de Lange om te gaan zitten Mag ik?
De Lange : U mag.
Dokter : Ontspant u zich. legt oor tegen zijn rug Diep inademen. De Lange ademt diep Nog dieper. De Lange doet dat Hoesten. De Lange hoest Harder. Net zoals de valse dokter zijn oor tegen de rug van de Lange heeft gelegd, heeft ook de eerste vriend zijn oor tegen de rug van de dokter gelegd. De anderen zetten die beweging voort tot en met de patissier. Bij elke hoest krimpen de toehoorders sterker ineen, alsof het acoustische effect van de een op de ander versterkt wordt. Steek Uw tong uit. De Lange doet dat Nu de ogen De dokter pakt een ooglid vast Tsjonge, jonge. Dokter schudt het hoofd Even voelen. hij knijpt in de onderbuik, waardoor de Lange begint te kirren, omdat hij niet tegen kietelen kan Wat ik al dacht: voedselvergiftiging in de derde graad.
Patissier : Vergiftiging? Die jonge lui van tegenwoordig. Bij het minste geringste schieten ze in een depressie. Maar dit is wel heel radicaal.
De derde : Hij zou morgenochtend in het huwelijk treden.
Patissier : En dat zag ie niet zitten?
De Lange : Beluistert zichzelf via het gehoorapparaat dat hij uit het dokterskoffertje heeft gepakt Ik hoor alleen maar toet-toet. wijst op de hoorn Vast bezet. hij heeft contact Ha. Juffrouw, kunt u me doorverbinden. tegen anderen Er zijn nog zeven wachtenden voor me. Ja, het is heel erg dringend.
Dokter : De dokter pakt het toestel van hem af Hij heeft vast iets verkeerds gegeten. Enig idee wat precies?
De tweede : We waren uit eten samen …maar hij kon van de zenuwen geen hap door zijn keel krijgen…U begrijpt… de stress, zijn laatste avond als vrijgezel.
Dokter : insisterend Weet u zeker dat hij niets gegeten heeft?
De vierde : abrupt Niks…helemaal niks. Alleen vijf of zes Bossche bollen.Waar ie die vandaan had…Joost mag het weten.
Patissier : er gaat hem een licht op O, daarom. kwam zijn gezicht me zo bekend voor. Hij heeft ze hier gekocht, bij mij..
De eerste : ironisch en gemeen Zo. Heeft hij ze hier gekocht!
De tweede : Aha! ze komen allemaal dreigend om de banketbakker heen staan Dan bent u dus de moordenaar.
Patissier : wijkt terug achter de toonbank Wat is dat voor flauwekul. Jullie denken toch niet dat mijn soezen…Ik verkoop alleen maar verse spullen. Trouwens u hebt er zelf ook van gegeten…dat is toch wel het beste bewijs, dat er niks mis is met mijn…
De vijfde : Dat bewijst helemaal niks. We kregen niet eens de kans om ze te proeven..Hij heeft ze in zijn ….dooie eentje opgegeten. Gelukkig maar, achteraf!
Koor vrienden: Wij zijn aan de dood ontsnapt.
Dokter : autoritair We moeten meteen een ambulance bellen. En wat die ….moordkoppen betreft, dat is een zaak van de politie.
De eerste : Ik draai het nummer wel even. hij slaat het nummer aan, maar verbreekt ongemerkt meteen daarop de aansluitin) Hallo..
Patissier : smekend Dokter, u zit er helemaal naast: Het kan gewoon niet aan mijn soezen liggen…
Dokter : kil en gehaast Best mogelijk. Maar die conclusie laat ik graag over aan de Keuringsdienst van waren.
De Lange: heel luid Aaaaaah.
De eerste : met de hoorn in de hand Verdikkeme. Ik krijg geen verbinding. En net nou je ze dringend nodig hebt. Dat krijg je met al die bezuinigingen op de gezondheidszorg..
Een van de mannen geeft de Lange een klap zodat hij weer jammert.
De Lange : Ooooooh.
De tweede : hartverscheurende toonDokter, kunt u hem niet een spuitje geven? Het is toch niet om aan te horen,
Dokter : professioneel Ik vrees dat er niets meer aan te doen valt, zelfs al pompen we zijn maag leeg.
De vierde : euthanasistisch Als het echt zo hopeloos is, dan kunnen we er maar beter meteen een eind aan maken. We geven hem gewoon nog een tompoes pakt een schaal met gebakjes of een slagroompunt, dan krepeert hij ter plekke.
Dokter : Bent u nou helemaal van God los. Weg met die rotzooi!
Ze gooien elkaar de slagroompunt toe alsof het een bal is.
Patissier : gekwetst Let op uw woorden, dokter. Rotzooi! Dat pik ik niet. Als de keuringsdienst straks mijn soezen onderzoekt,..
De vierde : onderbreekt hem, brutaal wordt jouw zaak meteen gesloten, vader. Trekken ze je vergunning in en krijg je levenslang aan je kont. Dracula!
Patissier : met laatste krachten Ik zou maar uitkijken met dit soort insinuaties, want anders…
De eerste : lik op stuk Anders wat? Iedereen weet toch wat jij in die taartjes stopt. Synthetische troep. Chemisch afval. Puur vergif.
Patissier : in de verdediging Iedereen gebruikt tegenwoordig chemische middelen. Tot de grootste bedrijven aan toe.
Dokter : als een scheidsrechter die een wedstrijd stopt omdat een van de partijen kansloos is Chemie of niet, uw zaak wordt gesloten tot er een officieel rapport ligt. En dat kan nog wel even duren. Haalt uit zijn koffertje een geigerteller, waarmee hij over het lichaam van de Lange strijkt. Het toestel geeft allemaal kermende geluiden Nee maar…35..40..64. We moeten nu echt de politie bellen.
De Lange : enthousiast Ja, ja, de politie. En mijn moeder. neemt de hoorn op Hallo politie… Hier volgt een oproep voor alle overvalwagens…Er is een levensgevaarlijke banketbakker gesignaleerd.. produceert een soort sirenegehuil
Dokter : ontrukt hem de hoorn Laat dat, idioot.
Patissier : wanhopig Nee, nee, in Godsnaam, geen politie. Hebt u dan helemaal geen begrip voor mijn situatie? Als ze mijn zaak sluiten, dan ga ik failliet. Ik zweer u, ik kan er niks aan doen.
De Lange : krijst Ja, ja. Hij moet failliet. Mamma, mamma.
Patissier : huilend Wat een ellende!Wat moet ik doen? De vierde geeft hem de hand om hem te troosten Ik heb al mijn centen in deze zaak gestoken. En net nu het eindelijk een beetje begint te lopen…ik kan mezelf wel ik weet niet wat doen. hij brengt de hand van de vierde naar zijn mond en bijt erin, de vierde vriend gilt het uit.
De eerste : Hè, hè, eindelijk. De eerste hulp. Ik geef u de dokter. hij reikt hem de hoorn
De vierde : Even wachten. hij haalt een zakdoek tevoorschijn en veegt daarmee het zweet van het voorhoofd van de patissier. Daarna droogt hij zijn tranen en laat hem zijn neus snuiten. Daarna wist hij hem het gezicht af Ik weet niet of deze heer hier wijst op patissier een fatsoenlijk mens is of niet. Maar juist omdat we onze twijfels hebben, kunnen wij niet accepteren dat hij vanwege die tering chemie op straat wordt gezet. Want één ding: hij maakt die synthetische poeder niet zelf. Die komt rechtstreeks uit de laboratoria van de grote farmaceutische concerns. En die strijken met hun genetische manipulaties gigantische sommen op, zonder dat ze een strobreed in de weg wordt gelegd. Het is altijd weer de kleine man die gepakt wordt.
De derde : Geen politiek, alsjeblieft. Dit is een stuk van Dario Fo. Laten we ter zake komen.
Patissier : trekt de dokter de hoorn uit de hand Dokter… helpt u mij alstublieft..Met een beetje goede wil moet dat toch lukken..
De vierde : Dokter, kunnen we hem niet naar een privé-kliniek overbrengen? Zo eentje waar ze graag een oogje willen dichtknijpen, als je maar genoeg steekpenningen uitdeelt.
Dokter : Enig idee, hoeveel geld je dan in zo’n geval kwijt bent. Dat loopt al gauw in de miljoenen.
Patissier : Ik kan best ook iets bijdragen, financieel. Ik kijk even hoeveel geld ik nog in kas heb. zoekt in zijn kassa.
De derde : tegen de Lange Vooruit, jammeren, dombo.
De Lange : Ja, ja, ik jammer….Ahihohiho…En of ik jammer…ahahiho.
De eerste : Zien jullie niet dat ie dood gaat.
De vierde : ritst de patissier het stapeltje bankbiljetten uit de hand Hoeveel is het? begint te telle)
Patissier : Ongeveer honderdduizend, maar ik kan u eventueel een chèque geven.
De derde : Nee, nee, vooral geen chèque. De kliniek waar wij hem naar toe brengen, accepteert geen chèques.
Dokter : pakt de biljettten Voorlopig redden we het hier wel mee. Later zien we dan wel verder.
De tweede : Zal ik een taxi bellen?
Dokter : Niet nodig. Mijn auto staat om de hoek..Gaan we?
De Lange : komt enthousiast overeind en wil van de toonbank afstappen Okido, ik sterf van de dorst. door een stevige klap zakt hij weer in elkaar
De vierde : Jij bent niet goed snik, geloof ik. tegen de anderen Help me even. Ze nemen de verstijfde Lange op hun schouders.
Patissier : loopt met ze mee naar de deur Ik weet niet hoe ik u moet bedanken. Ik hoop echt dat het allemaal goed komt…